رجال برقی (کتاب)

کتاب «طبقات الرجال» معروف به «رجال برقى» تألیف احمد بن محمد بن خالد برقى، (متوفاى ۲۷۴ یا ۲۸۰ هجرى)، از راویان بزرگ حدیث در قرن سوم و از اصحاب ائمه علیهم‌السلام است. کتاب رجال برقى در مجموع ۱۷۳۰ نفر از اصحاب معصومین را نام برده است.

انتساب‌ کتاب

لقب برقى مربوط به دو نفر از بزرگان است که عبارتند از ابو عبدالله محمد بن خالد برقى و احمد بن ابى عبدالله بن خالد برقى (پدر و پسر).

هر یک از این دو نیز کتاب رجال دارند. کتاب رجال برقى کبیر از ابو عبدالله برقى است که متأسفانه نسخه اى از آن موجود نیست.

احمد بن ابى عبدالله (پسر) نیز دو کتاب رجال داشته، یکى به عنوان «رجال» و یکى به عنوان «طبقات الرجال» و آنچه هم اکنون موجود است کتاب «طبقات الرجال» برقى است و کتاب دیگر نیز مفقود شده و اثرى از آن یافت نشده است.

با توجه به مطالب ذکر شده این احتمال وجود دارد که کتاب رجال برقى از محمد بن خالد (پدر) باشد، البته علامه سید محسن امین در اعیان الشیعه کتاب را بنابر احتمال، از تألیفات احمد بن ابى عبدالله برقى مى‌داند و این احتمال مطابق واقع مى‌نماید و ظاهرا قول صحیح همین است.

محتوای کتاب

احمد بن محمد برقی کتاب خویش را بر اساس طبقات روات تنظیم کرده، کما اینکه رجال شیخ طوسى نیز چنین است. اساس کار برقى هم بدین شکل است که ابتدا اصحاب پیامبر صلى‌الله ‌علیه‌وآله را برشمرده، سپس اصحاب امیر المؤمنین علیه‌السلام را و به همین ترتیب تا امام عسکرى علیه‌السلام. پس از آن اسامى زنانى که از پیامبر و ائمه علیهم‌السلام روایت نقل کرده ‌اند به ترتیب آمده است.

در پایان کتاب، اسامى کسانى که در مقابل ابوبکر ایستادند و بر علیه غصب خلافت او سخن گفتند با نقل سخنان آنان آمده است.

مؤلف در هر فصل ابتدا نام رواتى که از اصحاب امام قبل بوده و این امام را نیز درک کرده‌اند آورده، سپس به ذکر اصحاب آن امام پرداخته است.

تقریبا تمام حجم کتاب اختصاص به ذکر نام افراد و نسبت آنها دارد و جمله اى در رد یا تأیید و توثیق کسى به میان نمى‌آید. البته این نکته به معناى عدم توثیق افراد نیست و در مواردى تصریح نموده این شخص از اجلاّء اصحاب است یا مواردى این گونه، که البته بسیار کم هستند.

کتاب رجال برقى در مجموع ۱۷۳۰ نفر از اصحاب معصومین را نام برده که در مواردى اندک هم مطالبى پیرامون وثاقت و یا عدم وثاقت آنها ذکر کرده است. علاوه بر این عناوین، در پایان کتاب نام دوازده نفر از مهاجرین و انصار را که در روز جمع ه‌اى در مقابل ابو بکر نسبت به غصب خلافت اعتراض کردند آورده است.

منابع

• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار درایه النور، نسخه ۱/۲، بخش کتاب شناسی.

متن کتاب

رجال البرقی